Chłodnik litewski

W epoce dynastii Jagiellońskiej zaszły znaczące zmiany w kuchni staropolskiej, która zaczęła wpływać na Litwę, podobnie jak kuchnia litewska zaczęła przenikać do Korony. W współczesnych polskich książkach kucharskich nadal możemy natknąć się na zwroty typu "po litewsku", co świadczy o trwałym wpływie litewskiego dziedzictwa kulinarne na tereny Sejneńszczyzny, zamieszkiwanej również przez mniejszość litewską. Wieloletni kontakt obu kultur doprowadził do wymieszania się kuchni, a wiele dań znalazło swoje miejsce na polskich stołach.

Jednym z takich dań, które z powodzeniem zagościło w polskiej kuchni, jest chłodnik litewski. Owa orzeźwiająca zupa, doskonale gasząca pragnienie w upalne dni i pobudzająca apetyt, zyskała uznanie szczególnie w letnie wieczory. Relacje osób, które od lat przyrządzają tę zupę w swoich domach, potwierdzają jej popularność. Jak zauważał Oskar Kolberg, opisując Litwę, istnieją specyficzne dla tej krainy przyrządy kuchenne, cieszące się popularnością zarówno wśród chłopów, jak i szlachty. Na czele tych dań stoi chłodnik, przygotowywany z drobno pokrojonych buraków i kostek lodu, co potwierdza, że kuchnia litewska miała znaczący wpływ na ówczesne zwyczaje kulinarno-gospodarcze (Dzieła wszystkie, Litwa, Oskar Kolberg, 1960 r., s. 40-41).

W współczesnych książkach kucharskich podkreśla się litewskie korzenie chłodnika. Wincentyna Zawadzka, autorka Kucharki litewskiej, pierwszego wydania której sięga XIX wieku, szczegółowo opisuje różnorodne warianty tej zupy, w tym również ten, przyrządzany po litewsku, z dodatkiem boćwinki lub buraczków (Kucharka Litewska, s. 33-34). Przepis na to wyjątkowe danie znajduje się również w innych publikacjach kucharskich, takich jak Poradnik Gospodyni Wiejskiej z 1954 roku czy Sekret kucharski, czyli co jadano w Soplicowie H. Szymanderskiej, gdzie opisano chłodnik litewski jako potrawę spożywaną już za czasów Adama Mickiewicza.

Pierwsze wzmianki o chłodniku litewskim możemy odnaleźć w Panu Tadeuszu A. Mickiewicza, gdzie zupa ta gościła na biesiadnym stole, budząc zachwyt i apetyt uczestników. Warto podkreślić, że to danie zyskało popularność na długie lata, stając się nieodłącznym elementem letnich uczty. Fragmenty tekstu Mickiewicza oddają atmosferę spożywania chłodnika litewskiego podczas biesiady, dodając mu niepowtarzalny charakter: "Podano w kolei wódkę, zaczem wszyscy siedli i chołodziec litewski milczkiem żwawo jedli" (Księga III, wers 706-707). Dzięki takiemu przekazowi literackiemu, chłodnik litewski stał się nie tylko smacznym daniem, ale także ważnym elementem kultury kulinarnej, łącząc smaki z historią i tradycją.

Żeby przygotować chłodnik potrzebujemy: botwinkę, bulion, kefir, śmietanę, szczypiorek, koperek, ogórki gruntowe, czosnek i opcjonalnie jajka na twardo.

Lista składników

1 pęczek botwinki
500 ml bulionu
400 g kefiru
400 g śmietany 18%
2 łyżki szczypiorku posiekanego
2 łyżki koperku
2 małe ogórki gruntowe
1 ząbek czosnku
1 łyżeczka octu
opcjonalnie 4 jajka ugotowane na twardo

Materiały:

wędzarnia

Czas wykonania:

1 godzina +10 dni suszenia

Poziom trudności:

średni

Krok 1

Botwinkę dokładnie myjemy, odcinamy buraki, obieramy je i siekamy w drobną kosteczkę. Podobnie postępujemy z łodygami i liśćmi. Gotujemy bulion, dodajemy buraczki i łodygi. Gotować na średnim ogniu około 15 minut (aż buraki będą miękkie). Dodać liście, gotować jeszcze 3 minuty.

Krok 2

Zupę studzimy, dodajemy kefir, śmietanę, szczypiorek, koperek, startego na tarce ogórka. Podajemy z jajkami na twardo. Smacznego!